Polska 29 kwietnia – co wydarzyło się tego dnia

Tego dnia władze carskie aresztowały księdza Stanisława Brzóskę; Sejm RP ustanawił 3 maja świętem narodowym; Sejm przyjął ustawę o przekazywaniu skarbowi państwa gospodarstw rolnych w zamian za rentę; w Gdańsku powstał Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża; Sejm uchwalił ustawę o Trybunale Konstytucyjnym. Urodzili się m. in. Jakub Falkowski, Halka Ledóchowska, Witold Jodko-Narkiewicz, Gerard Cieślik, Waldemar Kazanecki, Aleksander Wolszczan, Stanisława Celińska, Andrzej Paweł Kaczmarek. Zmarli natomiast: Józef Bliziński, Marian Pisarek, Karol Estreicher, Ryszard Matuszewski, Waldemar Baszanowski, Wiesław Chrzanowski, Wiktor Osiatyński oraz Kazimierz Kord.

1520 - Wojna polsko-krzyżacka (1519-21): wojska hetmana wielkiego koronnego Mikołaja Firleja zdobyły, po dwóch tygodniach oblężenia, miasto oraz zamek w Pasłęku. Dowódcy krzyżaccy, Georg Witramsdorf i Philipp Greussing, podpisali akt kapitulacji, a 300 zaciężnych żołnierzy krzyżackich trafiło do niewoli.

1648 - Powstanie Chmielnickiego: Początek bitwy nad Żółtymi Wodami, w której armia kozacko-tatarska pokonała wojska polskie dowodzone przez Stefana Potockiego.

1656 - Potop szwedzki: w odwecie za otwarcie bram miasta przed Szwedami, w nocy z 28 na 29 kwietnia polskie wojska spaliły Leszno.

1775 - W Budlewie w okolicach Bielska Podlaskiego urodził się Jakub Falkowski, pijar, pedagog, założyciel i rektor Instytutu Głuchoniemych w Warszawie.

1831 - Powstanie listopadowe: zwycięstwo powstańców w bitwie pod Kiejdanami.

1832 - W Paryżu założono Towarzystwo Literackie Polskie, w późniejszym okresie znane jako Towarzystwo Historyczno-Literackie; prezesem Towarzystwa został książę Adam Jerzy Czartoryski.

1848 - Powstanie poznańskie: Pruski gen. Friedrich von Colomb, nie czekając na polityczne rozwiązania, zaatakował polski obóz w Książu, który zdobył po zaciętym boju; w walce z przeważającymi siłami pruskimi poległo kilkuset powstańców, razem z dowódcą mjr. Florianem Dąbrowskim.

1863 - W Loosdorf w Austrii urodziła się Halka Ledóchowska, misjonarka, klawerianka, pisarka; założycielka Sodalicji św. Piotra Klawera; beatyfikowana w 1975 r.

1864 - W Słucku urodził się Witold Jodko-Narkiewicz, działacz socjalistyczny, współzałożyciel i członek władz PPS; jeden z założycieli Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych (1912).

1865 - Na Podlasiu władze carskie aresztowały księdza Stanisława Brzóskę, generała i naczelnego kapelana Powstania Styczniowego, ostatniego powstańca kontynuującego walkę.

1893 - W Krakowie zmarł Józef Bliziński, komediopisarz.

1895 - Ukazała się pierwsza powieść Josepha Conrada Szaleństwo Almayera.

1900 - W Łodzi zmarł Izrael Poznański, przemysłowiec, właściciel warsztatów tkackich w Łodzi; nazywany ostatnim, po Ludwiku Geyerze i Karolu Scheiblerze, łódzkim „królem bawełny”.

1910 - W Warszawie urodził się Jan Dobraczyński.

1919 - Sejm RP uchwalił ustawę ustanawiającą 3 maja świętem narodowym.

1923 - Z udziałem prezydenta Stanisława Wojciechowskiego i premiera Władysława Sikorskiego odbyło się w Gdyni uroczyste otwarcie „Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków”.

1924 - Marka polska została zastąpiona złotym polskim jako obowiązującą walutą narodową.

1924 - Minister spraw wojskowych gen. Władysław Sikorski przemianował wszystkie instytucje, formacje i zakłady noszące w nazwie miano „jazda” na „kawaleria”, oraz rozkazał nanieść odpowiednie poprawki w rozkazach, rozporządzeniach, instrukcjach itp.

1926 - Po raz pierwszy odegrano publicznie hejnał Torunia.

1927 - W Hajdukach Wielkich, obecnie dzielnica Chorzowa, urodził się Gerard Cieślik, piłkarz, wielokrotny reprezentant Polski, zawodnik Ruchu Chorzów.

1929 - W Warszawie urodził się Waldemar Kazanecki, kompozytor, pianista; autor muzyki do kilkuset filmów, m.in. „Hrabiny Cosel”, „Nocy i dni” oraz serialu telewizyjnego „Czarne chmury”.

1933 - Sąd Okręgowy w Krakowie skazał na osiem lat więzienia Ritę Gorgonową, guwernantkę, pracującą u znanego lwowskiego architekta Stanisława Zaremby, oskarżoną o zamordowanie jego 17-letniej córki Lusi; sprawa Rity Gorgonowej była jednym z najsłynniejszych procesów sądowych II RP.

1940 - Przebywający z wizytą w Warszawie Reichsführer-SS Heinrich Himmler polecił skierować do obozów koncentracyjnych „kontyngent 20 000 Polaków”, co stało się prawdopodobnie przyczyną masowych wywózek polskich więźniów politycznych w ramach Akcji AB, czego nie przewidywano w jej pierwotnych założeniach.

1942 - Podczas lotu bojowego nad kanałem La Manche zginął mjr Marian Pisarek, pilot, as myśliwski, dowódca 1 Polskiego Skrzydła Myśliwskiego.

1943 - Z więzienia na Pawiaku wywieziono do KL Auschwitz 107 kobiet i 420 mężczyzn, wśród nich m. in. Tadeusza Borowskiego, poetę, prozaika.

1944 – Oddział AK majora Jana Piwnika „Ponurego” podjął nieudaną próbę opanowania Szczuczyna na Grodzieńszczyźnie, tracąc w walce ok. 30 ludzi.

1946 - W Szczecinku urodził się Aleksander Wolszczan, astronom, badacz pulsarów - gwiazd neutronowych, odkrywca pierwszych planet poza Układem Słonecznym. W latach 1973–1986 Wolszczan współpracował ze Służbą Bezpieczeństwa.

1947 - W Warszawie urodziła się Stanisława Celińska, aktorka, wystąpiła m.in. w filmach „Krajobraz po bitwie”, „Nie ma róży bez ognia”, „Noce i dnie”, „Panny z Wilka”, „Pieniądze to nie wszystko”, a także w serialach „Alternatywy 4”, „Bulionerzy” i „Mamuśki”.

1948 - Najwyższy Trybunał Narodowy w Gdańsku skazał na karę śmierci Alberta Forstera, nazistowskiego zbrodniarza, pełniącego w latach 1939-45 funkcję namiestnika prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie; wyrok przez powieszenie wykonano w 1952 r. w więzieniu na warszawskim Mokotowie.

1952 - Premiera filmu „Gromada” w reżyserii Jerzego Kawalerowicza.

1953 - W Koninie urodził się Jan Andrzej Paweł Kaczmarek, kompozytor, autor muzyki do ponad pięćdziesięciu filmów, laureat Oscara za muzykę do filmu „Marzyciel”.

1955 - Powstało Centralne Archiwum Filmowe; przemianowane w 1970 r. na Filmotekę Polską, w 1987 r. na Filmotekę Narodową.

1957 - Otwarto kawiarnię „Czytelnika” przy ul. Wiejskiej w Warszawie.

1961 - Na antenie TVP Katowice wyemitowano premierowe wydanie Aktualności.

1966 - Oddano do użytku nowy ośrodek TVP Katowice wraz z 90-metrową wieżą telewizyjną.

1970 - W Krakowie urodził się Paweł Deląg, aktor, wystąpił m.in. w filmach „Szamanka”, „Ciemna strona Wenus” i „Quo vadis”.

1970 - W Wiedniu w finałowym meczu Pucharu Zdobywców Pucharów Górnik Zabrze przegrał z Manchesterem City 1:2.

1974 - Sejm przyjął ustawę o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność państwa w zamian za rentę oraz ustawę o rentach dla inwalidów wojennych i rodzin po poległych żołnierzach.

1975 - W Warszawie urodził się Mateusz Kusznierewicz, żeglarz, mistrz olimpijski z Atlanty (1996) i brązowy medalista igrzysk w Atenach (2004); wielokrotny mistrz świata i Europy.

1978 - W Gdańsku powstał Komitet Założycielski Wolnych Związków Zawodowych Wybrzeża, głównym działaczami WZZ byli Andrzej Gwiazda, Anna Walentynowicz, Krzysztof Wyszkowski i Bogdan Borusewicz.

1982 - W kancelarii sejmowej został złożony tzw. List 44 w proteście przeciwko represjonowaniu działaczy opozycyjnych.

1984 - W Krakowie zmarł prof. Karol Estreicher, historyk sztuki, dyrektor Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

1985 - Sejm uchwalił ustawę o Trybunale Konstytucyjnym.

1989 - W Stoczni Gdańskiej z Lechem Wałęsą spotkali się kandydaci na posłów i senatorów z ramienia Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”.

1996 - Premiera filmu „Cwał” w reżyserii Krzysztofa Zanussiego.

2010 - W Warszawie zmarł Ryszard Matuszewski, historyk literatury, krytyk literacki, eseista, tłumacz, autor podręczników.

2010 – W Elblągu padła najwyższa wówczas wygrana w Lotto (24 636 124 zł).

2011 - W Warszawie zmarł Waldemar Baszanowski, dwukrotny mistrz olimpijski w podnoszeniu ciężarów - w Tokio (1964) i Meksyku (1968), pięciokrotny mistrz świata i sześciokrotny mistrz Europy.

2012 - W Warszawie zmarł Wiesław Chrzanowski, prawnik, żołnierz AK, uczestnik Powstania Warszawskiego; w 1948 r. aresztowany przez władze komunistyczne za próbę „obalenia siłą ustroju Polski Ludowej”, skazany na osiem lat więzienia; w latach 1989-94 przewodniczący Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego; minister sprawiedliwości (1991), marszałek Sejmu (1991-93), senator (1997-2001).

2012 - Na antenie TVP2 ukazało się ostatnie wydanie teleturnieju muzycznego Szansa na sukces.

2016 - W Warszawie zmarł Wojciech Zagórski - aktor teatralny i filmowy, zagrał w wielu filmach i serialach takich jak „Janosik”, „Chłopi”, „Ballada o Januszku”, „Konopielka”, „Brunet wieczorową porą”, „Pułkownik Kwiatkowski”.

2017 – Zmarł Wiktor Osiatyński; był prawnikiem, pisarzem, publicystą, wykładowcą akademickim, działaczem społecznym.

2021 – W Warszawie zmarł dyrygent Kazimierz Kord, wieloletni dyrektor naczelny i artystyczny Filharmonii Narodowej w Warszawie, znany z kierowania wieloma orkiestrami symfonicznymi na całym świecie.

Źródło: PAP